مفهوم‌پژوهی واژه «دولت» در متون عرفانی فارسی تا قرن هشتم با تأکید بر مصیبت‌نامه عطار

author

  • سیاه کوهیان, هاتف استادیار گروه ادیان و عرفان دانشکده انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان
Abstract:

موضوع این مقاله بررسی واژه­ شناختی و مفهوم­ شناختی «دولت» در متون کهن عرفانی فارسی و بررسی و تحلیل آن در­ مصیبت­نامه عطار است. مسأله اصلی مقاله این است که مراد از آنچه که در متون عرفانی «دولت» خوانده می­شود، چیست؟ و کاربردهای رایج آن در زبان صوفیه با توجه به بسامد بالا و اهمیت آن در متون عرفانی چگونه است؟ همچنین با توجه به اهمیت «دولت» در مصیبت­نامه عطار، معنای دقیق و محصَّل آن را در این اثر چیست و مصادیق آن کدام است؟ عطار چه چیزهایی را دولت می­خواند و گونه­های «دولت» در مصیبت­نامه او چگونه بیان ­شده­است؟ آنچه از بررسی­های انجام­شده به­دست آمد، این بود که دولت در متون عرفانی پدیده­ای از جنس موهبت، و «حادثه»­ای  فراتر از محاسبات عقلانی در حیات روحانی عارفان است که وضعیت­هایی ایده­آلی همانند «وصال»، «قرب» و «فتوح روحانی» را در تجارب صوفیانه آنها نشان­می­دهد. از نظر عطار دولت، به­مثابه موهبتی ازلی که از «عالم بی­علتی» فراز می­آید، امر اشتدادی است و هر انسانی به اندازه­ای معین از آن برخوردار است. برخی پدیده­های درونی مانند «آرامش درون»، «آشکارگی معانی نهفته در جان» و برخی پدیده­های بیرونی مانند «بهره­یافتن از پیر»، «هدایت­یافتگی» از مصادیق دولت در آثار عطار است. ایماژ­های حکایت­های عطار در این زمینه، بیانگر رخدادهای ناگهانی غیرقابل پیش­بینی­ و خارج از نظام علیت است که در آنها «دولت» بر انسان «می­گذرد» و بدون بستری از انتظار منطقی به سراغ انسان می­آید. هدف این پژوهش، تعریف دقیق و بیان چیستی و چگونگی مفهوم «دولت» در متون کهن عرفانی فارسی به­ویژه مصیبت­نامه عطار است که با روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

جلوه‌های غیرت درمتون عرفانی ادب فارسی (تا قرن هشتم)

غیرت از اصطلاحات مهم عرفانی است که ملازم مفاهیمی چون محبّت و عشق بوده و عبارت از کراهت مشارکت غیر در حقّ محبوب و محب و محبّت است. این پژوهش پس از بیان دیدگاه قرآن و روایات، به واکاوی ریشه ها و بررسی سخنان عارفان در خصوص مفهوم غیرت و جنبه های مختلف آن در آثار برجسته عرفانی پرداخته است. هدف این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، زمینه‌سازی برای فهم و درک درست‌تر مفهوم غیرت  در متون صوفیه و با...

full text

جلوه های غیرت درمتون عرفانی ادب فارسی (تا قرن هشتم)

غیرت از اصطلاحات مهم عرفانی است که ملازم مفاهیمی چون محبّت و عشق بوده و عبارت از کراهت مشارکت غیر در حقّ محبوب و محب و محبّت است. این پژوهش پس از بیان دیدگاه قرآن و روایات، به واکاوی ریشه ها و بررسی سخنان عارفان در خصوص مفهوم غیرت و جنبه های مختلف آن در آثار برجسته عرفانی پرداخته است. هدف این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، زمینه سازی برای فهم و درک درست تر مفهوم غیرت  در متون صوفیه و با...

full text

بازتاب مقامات حضرت مریم(س) در متون عرفانی فارسی از قرن چهارم تا پایان قرن نهم

Quranic characters, including the Saint Mary, have always figured in texts of mysticism. The miracles attributed to her, the sending of heavenly food to her, and the fruition of the dried palm-date, indicate for mystics her exalted statues, her attainment of spiritual positions such as Welāyat (Sainthood), khilāfat al-kobra (great saintship), patience (Sabr), trust in God (Tawakkol), voluntary ...

full text

بررسی تطبیقی قبض و بسط عرفانی در متون آموزشی صوفیه تا قرن هشتم هجری

قبض و بسط عرفانی، منشأ قرآنی دارد و تا قرن هشتم هجری قمری در متون آموزشی صوفیه محل بحث بوده است. غالب مؤلفان این منابع معتقدند که قبض و بسط از جانب حق بر قلب سالک وارد می‌شود و از جملۀ احوال به شمار می‌رود. در این پژوهش، سعی شده است تا ضمن نشان‌ دادن سیر تحوّل تاریخی قبض و بسط در متون آموزشی صوفیه به بررسی موارد تشابه، اختلاف و مسئلة تأثیر و تأثر و طرح دیدگاه‌های ممتاز و شاخص راجع به قبض و بسط ب...

full text

اصطلاح دیوانی «پروانه» در متون ادبی و تاریخی فارسی تا قرن هشتم

نظام حکومتی و تشکیلات اداری ایران در طیّ تاریخ تغییر کرده است. بعضی از مشاغل و مناصب و همچنین اصطلاحات دیوانی در دوره‌هایی متداول بوده و به‌تدریج ازمیان­رفته است. چه­بسا تعدادی از این واژه‌ها، تحول معنایی یافته‌اند و امروز تعریف و کاربرد دقیقِ بعضی از آنها برای ما ناشناخته است. گاه این واژه‌ها در متون ادبی و تاریخی فارسی آمده و نویسندگان و شاعران با آ‌نها تعابیر و ترکیبات خیال‌انگیز ساخته‌اند. تح...

full text

طنز در متون عرفانی نثر از آغاز تا قرن هشتم

طنز جزء جدائی ناپذیر متن ادبی است. طنز یکی از شیوه های شالوده شکنی و قاعده افزایی است که نویسنده برای بیان کنایه آمیز و غیر مستقیم پیام و اندیشه خود از آن سود می جوید. طنز در متون عرفانی نیزبه کار رفته و بر جذابیّت و عوام پسندی آن افزوده است . طنز دو کارکرد عمده دارد : 1. انتقاد از نارسایی های سیاسی و اجتماعی2. انتقاد از کجروی های فرهنگی و اخلاقی . سویه عمده طنز در متون عرفانی نثر، مبارزه با کجر...

15 صفحه اول

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 0  issue 25

pages  103- 124

publication date 2022-02

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Keywords

No Keywords

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023